Wat is compost?

Laten we beginnen bij het begin: wat is compost eigenlijk? Insecten, wormen en bacteriën maken resten van allerlei plantsoorten tot humus. Alle plantenresten worden afgebroken en verpulverd tot klein materiaal. Deze verzameling van resten noem je compostaarde. Dit organische afval is een ontzettend belangrijke voedingsstof voor de bodem, omdat het dankzij deze resten meer water kan vasthouden. En daardoor wordt de grond een stuk vruchtbaarder: groenten, fruit, bloemen en planten worden extra sterk met hoogwaardige compostaarde. Gebruik je compost, dan zorg je er dus voor dat de grond beter zorgt voor alles wat er in en op leeft.

Met compost zorg je voor een betere biodiversiteit, waterregulering, koolstofopslag en een betere bodemstructuur. Allemaal belangrijke voordelen die jouw grond flink verbeteren. Dat is eigenlijk van belang in elke tuin of elk stuk grond: waarschijnlijk ook in de jouwe. Want doordat je je gras maait, bladeren van de grond veegt of ander organisch afval van de grond plukt, loopt de bodem veel voedingsstoffen mis. Onbewust verstoren we op deze manier het natuurlijke proces in onze tuinen. Dat willen we natuurlijk niet! Daarom is het goed om met compost uitputting van je grond te voorkomen en de natuurlijke balans terug te brengen in je tuin.

Als je het op de juiste manier aanpakt, help je ook nog eens mee aan het verkleinen van de afvalberg. Zo bespaar je meteen flink wat energie. En dat begint al met het kopen of zelf maken van compost. In tuincentra vind je zakken compost: selectief ingezamelde bladeren, fruitschillen, groenten en ander organisch afval zijn afgebroken tot een kruimelig, donkerbruin product. Kant en klaar in een zak. Maar het is het beste om zelf je handen uit de mouwen te steken en een composthoop te maken in je tuin. Dit is namelijk een extra milieuvriendelijke optie: als je zelf composteert, hoef je het afval niet te vervoeren en te verwerken.

Compost voor beginners

Dus wil je zelf compost maken? Dan kun je meteen aan de slag. Met een aantal eenvoudige tips, heb je binnen een paar maanden gezondere aarde in je tuin. En daarvoor laat je vooral de natuur z’n werk doen. Zo pak je het aan:

1. Kies je ideale plek
   Je begint met het uitkiezen van de ideale plek voor je composthoop. Je kunt het beste een plek in je tuin kiezen die niet vol in de brandende zon ligt, maar ook niet compleet in de schaduw. De gulden middenweg is hier een perfecte optie: plaats de composthoop in de halfschaduw, bijvoorbeeld onder een boom. Deze boom zorgt er dan meteen voor dat de compost niet te nat wordt als het regent: bij harde regenval kunnen voedingsstoffen namelijk uit de hoop spoelen. Zorg er wel voor dat er wát vocht bij de hoop kan komen, anders gaat ie rotten.

2. Plaats de composthoop op juiste plek
   Qua grootte kun je het beste een kubieke meter aanhouden. Plaats de composthoop minimaal 5 meter van een sloot of vijver vandaan. Uit de compost ontsnappen namelijk flink wat meststoffen, die anders het oppervlaktewater vervuilen. En dat is natuurlijk niet de bedoeling. Zorg er daarom ook voor dat je de hoop een stukje van je eigen woning en die van de buren plaatst. Dan heb je meteen wat ruimte over voor als je de hoop wilt uitbreiden. Want als je eenmaal de smaak te pakken hebt…
3. Welke tijd is geschikt voor het plaatsen?
   Wanneer kun je de composthoop het beste aanleggen? In de lente! Dan kan het maar zo zijn dat je binnen zes maanden de compost al kunt gebruiken als vruchtbare grond. Begin je in de herfst? Houd dan rekening met zo’n twaalf maanden voordat je de humus als meststof kunt gebruiken.
4. Begin met aanleggen
   Kies dus voor een geschikt moment en grijp je kans tot composteren zodra die zich voordoet. Ga je bijvoorbeeld een nieuwe tuin aanleggen? Dan is dat hét moment om over een composthoop na te denken. Neem de hoop meteen mee in het tuinontwerp of het beplantingsplan. Zo weet je zeker dat je genoeg ruimte hebt én dat de hoop op een geschikte plek terechtkomt.

Compost maken

De ideale composthoop is zo gevarieerd mogelijk. Gooi dus zowel droog als vochtig materiaal op de hoop, stevig en slap materiaal, groot en klein, grof en fijn afval. Geschikt organisch afval voor op de composthoop zijn materialen als eierschalen, koffiedik, verlepte bloemen, notendoppen, rauwe groenteschillen of gewoon bladeren uit de tuin. Tuinaarde en grasmaaisel zijn perfecte ‘deksels’ voor op je hoop.

Als je je composthoop zo gevarieerd mogelijk maakt, ga je nare geuren en zelfs de ontwikkeling van gevaarlijke stoffen tegen. Voorkom dit door elke zes weken de gehele composthoop ondersteboven te keren: zo komt er voldoende frisse lucht bij. Lukt dat niet? Bijvoorbeeld omdat je een open composthoop hebt? Dan is het extra belangrijk dat je compost uit een goede mengeling van materialen bestaat. En een essentieel detail: stamp de hoop vooral niet aan. Zo blijft de lucht er fijn inzitten.

Maar let op: niet alles mag zomaar op je composthoop. Soms kun je gft-afval beter in de gft-bak doen, bijvoorbeeld omdat etensresten en brood ongedierte aantrekt. Dan heb je binnen de kortste keren muizen en ratten in je tuin. Ook composteert brood niet zo goed: het gaat zelfs schimmelen en remt het composteringsproces.

Welke compostbak is het beste?

Het beste maak je een composthoop in een afgebakende bak. Zo zijn er gesloten bakken die ideaal zijn voor als je een kleinere tuin hebt. Deze bakken houden ongewenste knaagdieren buiten de deur, maar zijn tegelijkertijd ook moeilijker te luchten: er komt onvoldoende zuurstof bij de compost als er een deksel op zit. Terwijl de compostlagen door elkaar halen juist belangrijk is: op die manier breng je telkens nieuw leven in de hoop, ventileer je de boel en maak je de hoop ook wat kleiner.

Met een open bak gaat dat heel eenvoudig! Een extra voordeel van zo’n open compostbak is dat je ‘m makkelijk zelf maakt. Sla wat houten latten of pallets in jouw gewenste grootte in en timmer je eigen bak in elkaar. Je compost omkeren, de lagen door elkaar halen en luchten is met een open bak een makkie, maar de keerzijde daarvan is dat knaagdieren en andere insecten er makkelijker bij kunnen komen.

De compostmolen is een fijne optie als je knaagdieren wilt weren én de hoop regelmatig wilt luchten. Compostmolens zijn grote cilinders die roteren en op die manier je compost mengen. Door deze beweging en de hoeveelheid schone lucht, versnel je meteen het composteerproces. Extra goed, dus.

Heb je geen tuin maar een balkon? Of helemaal geen buitenplek? Dan is een wormenbak misschien wat voor jou. Deze bak kun je namelijk op je balkon neerzetten of juist binnenshuis houden. Het werkt eenvoudig: je voert de wormen voedselresten van groenten en fruit, waardoor ze wormenpoep produceren. En laat dat nou nét een uitstekende meststof zijn.

Het composteerproces versnellen

Het is even uitvogelen in het begin, maar als je composthoop eenmaal staat, doet de natuur de rest. Het verschilt per compostsoort wanneer je ’t het beste kunt gebruiken. Wil je vooral een voedende meststof? Dan kun je het beste jonge en rijpe compost gebruiken. Compostaarde is jong als het halfverteerd is en nog herkenbare delen bevat. Als je compost naar bosgrond ruikt, egaal en kruimelig is, dan is ie al wat rijper. Meerjarige compost ziet eruit als potgrond en overjaarse compost krijg je als je rijpe compostaarde een jaar lang afgedekt laat liggen. Overjaarse compostaarde is een geweldige bodemverbeteraar en uiterst geschikt als potgrond. Bijvoorbeeld om bloembollen of zaden in te planten.

Heb je haast en wil je zo snel mogelijk je compost gebruiken? Helaas, voor écht goede compostaarde zul je wat geduld moeten hebben: een mooie composthoop heeft tijd en rust nodig. Maar dan heb je ook wat.