Biodiversiteit

Het grootste deel van de mensheid heeft een verkeerde instelling: als de rest het ook niet doet, waarom zou ik het dan wel doen? Wanneer wij zo doorgaan en verder ons leven leiden zoals we dat nu doen, dan is onze planeet 4 °C warmer in het jaar 2100. Dit betekent dat meer dan een kwart van de mensheid in een gebied leeft waar de gemiddelde temperatuur boven de 29 °C ligt.

Kan jij het je voorstellen? Misschien niet, maar als er niks gebeurt, dan wordt dit onze toekomst. En niet alleen die van ons, maar ook die van onze kinderen en onze kleinkinderen. En we willen voor hun niets liever dan een zorgeloos en groen leven, toch? Dus laten we met deze mooie gedachte in ons achterhoofd actie ondernemen. Om zo een betere toekomst voor onze (klein)kinderen te realiseren.

Wat is biodiversiteit?

Biodiversiteit omvat alle soorten planten, dieren en micro-organismen. Maar ook de enorme genetische variatie binnen die soorten en de variatie aan ecosystemen waar ze deel van uitmaken. Van moerassen tot woestijnen. Het is de rijkdom van de natuur.

Wist je dat wereldwijd de biodiversiteit onder druk staat door menselijke activiteiten?

Biodiversiteit gaat veel verder dan alleen al deze rijkdom. Het gaat er vooral over hoe al die verschillende soorten organismen met elkaar samenhangen en met elkaar in balans zijn. Hoe ze elkaar aanvullen en elkaar versterken. De betekenis van biodiversiteit voor de mens is letterlijk: leven. Als er geen biodiversiteit is, zijn er ook geen mensen.

Waarom is biodiversiteit belangrijk?

Biodiversiteit draait dus niet alleen maar om de natuur, maar ook om alles eromheen en hoe dat met elkaar samenhangt. Het zorgt voor schoon water, vruchtbare grond en een stabiel klimaat. Het levert voedsel, grondstoffen, kleding, brandstof en medicijnen.

Het komt er dus op neer dat biodiversiteit heel belangrijk is. Voor de natuur, voor alle dieren, voor de ecosystemen, maar ook voor ons. En dat wordt af en toe even vergeten. Heel gek eigenlijk, want de gemiddelde mens zorgt met al deze activiteiten uiteindelijk slecht voor zichzelf. Je zou verwachten dat iedereen het beste voor zichzelf wil. En dat wil iedereen ook, maar wel nu. Het gaat alleen maar over de korte termijn, totdat het te laat is.

Veel mensen weten niet dat biodiversiteit de enorme economische waarde van de wereld vertegenwoordigt. Veel mensen weten überhaupt het antwoord op de vraag “wat is biodiversiteit?” niet. Het zit eigenlijk zo: de wereld draait om biodiversiteit, maar biodiversiteit draait niet om de wereld. Planten zuiveren de lucht en produceren zuurstof, voedsel wordt geproduceerd op vruchtbare bodems, onze kledingkasten hangen vol met natuurlijke stoffen. We overleven niet zonder de natuur en toch beschouwen we het als iets vanzelfsprekends.

Hoe staat het er vandaag de dag voor met onze biodiversiteit?

“We moved from being a part of nature to being apart from nature.” – David Attenborough. Planten- en dierensoorten verdwijnen in een zeer snel tempo als gevolg van menselijke activiteiten. Denk aan veranderingen in landgebruik, een toename van vervuiling en klimaatproblematiek. De laatste jaren neemt de verscheidenheid aan levende organismen op onze planeet drastisch af.

Een uitgestorven olifant, wat maakt het uit? Je zag ze toch alleen in de dierentuin. Minder muggen, spinnen en andere insecten: alleen maar fijn toch? Maar zonder biodiversiteit kunnen mensen niet op aarde leven. Mensen hebben hun hele leven biodiversiteit nodig. Nu heeft biodiversiteit ons nodig, maar waar zijn we?

Eeuwen geleden is de biodiversiteit al eens sterk afgenomen. Toen hebben we helaas afscheid moeten nemen van de dinosauriërs en honderden andere diersoorten die zijn uitgestorven. Het grote verschil met de situatie nu? Intelligentie. Mensen weten wat de gevolgen zijn van hun handelen, maar ze gaan er toch mee door. Ontbossing, wegenaanleg, visserij en handel in bedreigde diersoorten zorgen er allemaal voor dat onze mooie wereld over een aantal decennia niet meer zo mooi is.

Biodiversiteit en pandemieën

De laatste twee jaar heeft corona een grote invloed op ons leven (gehad). Dat is ook niet zo gek. Want de kans op pandemieën stijgt bij een afname van de biodiversiteit. En laat het nou net zo zijn dat de biodiversiteit op dit moment drastisch afneemt. Ziektes en virussen verspreiden zich over bijvoorbeeld muizen en ratten. Zij dragen die ziektes bij zich en geven het gemakkelijk door aan de mens.

David Quammen, de auteur van ‘Zoönose: Hoe dodelijke ziekten van dier naar mens overspringen’, vatte onze daden en hun gevolgen op de volgende manier samen: “We hakken de bomen om; we doden de dieren of stoppen ze in kooien en sturen ze naar markten. We verstoren ecosystemen, en we schudden virussen los van hun natuurlijke gastheren. Als dat gebeurt, hebben ze een nieuwe gastheer nodig. Vaak zijn wij dat. ”

A Life On Our Planet

Misschien is het je tijdens het lezen van deze tekst al een beetje opgevallen maar, David Attenborough is de man die je alles maar dan ook alles kan vertellen over de biodiversiteit. Op Netflix is in 2020 de documentaire: A Life On Our Planet verschenen. Deze documentaire laat in 1 uur en 23 minuten zien, wat wij met zijn allen hebben gedaan. Wat we hebben aangericht én wat er gebeurt als we zo doorgaan. Gelukkig ook wat we kunnen veranderen en voorkomen als we vandaag nog onze levensstijl veranderen.

Het mooie aan deze documentaire is dat David met zijn eigen ogen heeft zien gebeuren hoe de wereld in 80 jaar tijd is veranderd. Daarom kan hij dit verhaal als geen ander vertellen. Met schokkende, heftige, maar helaas realistische beelden inspireert hij je om de juiste keuzes te maken. Na deze documentaire weet je ook nog eens precies het antwoord op de vraag: wat is biodiversiteit?

Kunnen we de biodiversiteit nog redden?

Met natuurbescherming in de vorm van nationale parken, natuurgebieden, zeereservaten en fokprogramma’s, hebben we aangetoond dat de biodiversiteit nog te redden is. De natuurbescherming kan diersoorten die al bijna zijn uitgestorven nog redden.

We weten ook heel goed hoe we ecosystemen weer kunnen herstellen, zolang de soorten niet uitgestorven zijn. Na het herstel kan een woestijn bijvoorbeeld weer mooie natuur worden waar zelfs gewoon duurzame landbouw bedreven kan worden. Zo ook de woestijn Sahel in Zuid-Niger. Dankzij lokale boeren zijn grote delen woestijn tegenwoordig schitterend en groen. Alleen als we nu niet iets veranderen, kan het herstel van de biodiversiteit op aarde vele miljoenen jaren gaan duren.

Zo kun jij biodiversiteit redden!

Wat kan jij doen? Misschien heb je het je moeder, opa, broer of tante wel eens horen zeggen: verbeter de wereld, begin bij jezelf. Vaak is dit makkelijker gezegd dan gedaan. Zeker wanneer iedereen in je omgeving wel voor het gemak gaat. Dan is het net zo fijn en veilig om met ze mee te doen, toch? Fout! Get out of your comfort zone, en verbeter de wereld.

• Maak mensen bewust van biodiversiteit. Stel ze eens de vraag: wat is biodiversiteit? Hoe meer mensen weten wat biodiversiteit inhoudt, hoe groter de kans op een positieve toekomstvisie voor ons allemaal.
• Het veranderen van je eetpatroon is een stap in de goede richting. Wat betreft eten: koop biologische of lokale groenten en fruit. Eet minder vlees en vis. Bij vleesproducten kan je letten op het Beter Leven keurmerk. Eet je vis? Let dan op het MSC- of ASC-keurmerk. Helemaal stoppen met vlees en vis eten is nog beter.
• Heb je groene vingers? Leg dan een eigen moestuin aan. Dat is natuurlijk nog beter voor de biodiversiteit!
• In de tuin kun je ook stappen zetten om de biodiversiteit te verbeteren. Genoeg tegels in je tuin? Haal een paar tegels eruit en zet er vlinder- en bij-vriendelijke planten voor in de plaats. Daar fleurt je tuin ook van op! Vang regenwater op voor in de tuin. Met dit water kan je prima je planten water geven.

Het is tijd voor een betere toekomstvisie

We moeten proberen om onze ecologische voetafdruk kleiner te maken. En dat is best lastig als je nagaat dat in 1937 de totale wereldbevolking op 2,3 miljard mensen zat en het er nu meer dan 7,8 miljard zijn. We moeten de natuur meer ruimte geven. De voornaamste oorzaak van het biodiversiteitsverlies tijdens onze aanwezigheid op aarde is het omzetten van wilde leefgebieden naar landbouwgrond.

Dit is onze grootste kans op een betere en groenere wereld. Maar die kans moeten we allemaal met beide handen aanpakken. In tegenstelling tot planten en dieren hebben, wij mensen, het vermogen om voorruit te denken. Wij zijn de enige aardbewoners die beschikken over deze unieke gave. Wij kunnen ons een toekomst voorstellen en daarnaartoe werken, waarom doen we dat dan niet?

Het is tijd dat we ons realiseren dat de natuur onmisbaar is voor ons.